-
1 нәтиҗә
сущ.1)а) результа́т, ито́г; резюме́, вы́вод; заключе́ние; умозаключе́ние книжн.врач ясаган нәтиҗә тынычландыргыч иде — заключе́ние врача́ бы́ло утеши́тельным
күзәтүләр нигезендә яңа нәтиҗәгә килү — на осно́ве наблюде́ний прийти́ к но́вому вы́воду
сөйләшүләр нәтиҗәсе уңай — результа́т перегово́ров положи́телен
дөрес нәтиҗә чыгару — сде́лать пра́вильный вы́вод
б) результа́т, показа́тель чего-л. (опытов, экзаменов, соревнований, лабораторных исследований и т. п.)имтиханнарның нәтиҗәләре — результа́ты экза́менов
тәҗрибәләрнең нәтиҗәләре уңай — результа́ты о́пытов положи́тельны
в) результа́т, после́дствие, сле́дствиесәбәпсез нәтиҗә булмый — нет сле́дствия без причи́ны
йокысыз төннәрнең нәтиҗәсе күренә башлады — после́дствия бессо́нных ноче́й ста́ли ска́зываться
кәефнең начарлыгы арыганлык нәтиҗәсе инде — плохо́е настрое́ние - результа́т уста́лости
2) результа́т, коне́ц, исхо́д, фина́л (чего-л.)бу эшнең нәтиҗәсе яхшы булыр — исхо́д э́того де́ла бу́дет хоро́шим
3) по́льза, вы́года; прок, толк; плоднәтиҗәсен тату — пожина́ть плоды́
без түземсезлек белән насостан нәтиҗә көтә башладык — мы с нетерпе́нием на́чали ждать от насо́са вы́году
•- нәтиҗә бирүчән
- нәтиҗә бирүчәнлек
- нәтиҗә буларак
- нәтиҗә җөмлә
- нәтиҗә итеп
- нәтиҗә чыгару
- нәтиҗә ясау
- нәтиҗәдән чыгып -
2 күз
сущ.1) глаз, о́ко уст. и поэт.матур зәңгәр күзләр — краси́вые голубы́е глаза́
кылый күз — раско́сые глаза́
күзләр яшьләнү — появле́ние слёз на глаза́х
күз авырулары — глазны́е боле́зни
күз даруы — глазны́е ка́пли
күз клиникасы — глазна́я кли́ника
күз - күңелнең көзгесе — (погов.) глаза́ - зе́ркало души́
күз күрә дә, буй җитми — (посл.) ви́дит о́ко, да зуб неймёт
ышанма күзеңә, ышан сүземә — (погов.) не верь (свои́м) глаза́м, верь (мои́м) слова́м
күзләр матурны, иреннәр татлыны ярата — (посл.) глаза́ лю́бят краси́вое, уста́ - сла́дкое
2) зре́ние, глаз || зри́тельныйүткен күз — о́стрый (намётанный) глаз
тәҗрибәле күз — о́пытный глаз
күз күреме — по́ле зре́ния, кругозо́р
күздән югалу — исче́знуть из по́ля зре́ния
күз алдану — обма́н зре́ния, опти́ческий обма́н
күз хәтере — зри́тельная па́мять
3) взгляд, взоркүз йөртеп чыгу — обвести́ взгля́дом, оки́нуть взо́ром
күзләр белән озатып калу — провожа́ть взгля́дом
күзләрне еракка төбәү — устреми́ть взо́ры вдаль
4) перен.; разг. глаз (надзор, просмотр)балаларга ана күзе кирәк — де́тям ну́жен матери́нский глаз
монда җаваплы кеше күзе җитми — здесь не хвата́ет глаз отве́тственного лица́
һәр җирдә аның үз күзе — везде́ у него́ свой глаз
5) ушко́ ( иголки)йозак күзе — ушко́ замка́
6) дыра́, отве́рстие, проу́шинабалта күзе — проу́шина топора́
7) глазо́к ( двери)8) разг. звено́, глазо́к (окна, рамы)9) пе́тля́ ( на вязальных изделиях)күз төшерү — спусти́ть пе́тлю
10) яче́йка, ячея́җәтмә күзенә эләккән балык — ры́ба, застря́вшая в яче́йках се́ти
кәрәз күзе — со́товая ячея́
11) бот. глазо́к (у картофеля, деревьев, растений)12) перен. я́мка ( в каше для масла)13) ме́лкая полынья́ ( на поверхности льда)14) в притяж. ф. обозначает место, подвергающееся сильному воздействию солнца, ветра и т. п., или середину, центр чего-л.җил күзенә утыру — сесть в са́мое ве́треное ме́сто
күлләвекнең күзенә басу — наступи́ть в са́мую середи́ну лу́жи
15) по́ры (у сыра, хлеба); см. тж. күзәнәк 5)17) в знач. нареч.; в исх. п.; разг. күзеннән до краёв, до́верху ( о жидкости в сосуде); см. тж. мөлдерәмә18) в знач. нареч.; в направит. п.; разг. күзгә на вид, со стороны́күзгә бик таза — на вид о́чень здоро́вый
халык күзендә — в глаза́х люде́й, пе́ред наро́дом
•- күз агу- күз агы
- күз алмасы
- күз бәйләш
- күз врачы
- күз кабагы
- күз карасы
- күз карашы
- күз койрыгы
- күз күрмәү
- күз күрмәс булу
- күз кысу
- күз мускулы
- күз нуры
- күз талдыру
- күз талу
- күз тәбә
- күз томалану
- күз төбе
- күз үләне
- күз уты
- күз чокыры
- күз чыгару
- күз ясмыгы
- күз ялтыравыгы
- күз яше
- күз яше юлы
- күз яшь бизләре
- күзгә ак төшү
- күзгә күренми торган
- күзгә күренмәслек
- күзе китү
- күзеннән итү
- күзләр йомылу••күз агы белән карау — посмотре́ть зло́бно, вражде́бно
күз агы кебек саклау — бере́чь как зени́цу о́ка
күз алакаю — см. күз алару 1)
күз аларту — прост. стро́ить гла́зки (кому-л.)
күз алды (аллары) караңгылану (томалану, чуарлану) — помути́ться в глаза́х (от волнения, бессилия и т. п.)
күз алдына килү (килеп басу) — ожива́ть (ожи́ть, встава́ть/встать) пе́ред глаза́ми; предста́ть пе́ред глаза́ми
күз алдына китерү (китереп бастыру) — предста́вить, вообрази́ть
күз алдында чуалу — верте́ться на глаза́х (пе́ред глаза́ми); лезть в (на) глаза́
күз алдыннан уздыру (кичерү) — предста́вить мы́сленно
күз алдыннан узу (кичү) — промелькну́ть пе́ред глаза́ми
күз алмашу (алышу) — обменя́ться взгля́дами
күз артында — за глаза́, загла́зно
күзе астында — под (чьим-л.) наблюде́нием (контро́лем); в прису́тствии (кого-л.)
күз атып йөрү — быть влюблённым (в кого-л.)
күз ачарлык түгел — см. күз ачкысыз
күз ачып күз йомганчы — не успе́ть гла́зом моргну́ть; в мгнове́ние о́ка; вмиг
күз(ләр) әлҗе-мөлҗе килү — в глаза́х потемне́ло (помути́лось), в глаза́х ряби́т
күз әшнәлеге (танышлыгы) — случа́йное знако́мство, ша́почное знако́мство
күз бәйләнү — смерка́ться, темне́ть
күз бәйләү — см. күз буу
күз(ләр) белән ашау — есть (поеда́ть, пожира́ть) глаза́ми
күз белән сөзү — впе́риться
күз(не) бетерү (бетәштерү) — ослабля́ть/осла́бить зре́ние, по́ртить, испо́ртить зре́ние
күз буяу — втира́ть/втере́ть очки́; пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́; зама́зать глаза́ (кому-л.) прост.
күз буяучылык — очковтира́тельство
күз дә йоммау — и глаз не сомкну́ть
күз дә йоммыйча — и гла́зом не моргну́в
күз дә каш урынына күрү — леле́ять, оберега́ть
күз(ләр) дүрт булу — широко́ раскры́ть глаза́, вы́таращить, вы́лупить глаза́ (от удивления, изумления или страха)
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд
күз җитмәгән — далёкий, незнако́мый, неизве́стный (о землях, крае, стране)
күз җитмәслек — необозри́мый, неогля́дный
күз иләге аша үткәрү — прочита́ть внима́тельно, крити́чески (книгу, рукопись, статью и т. п.)
күз (дә) иярмәү — де́лать (что-л.) ло́вко, прово́рно (букв. гла́зом не уследи́ть; глаза́ не поспева́ют за чем-л.); спо́риться в рука́х (у кого-л.), скор на́ руку
күз иярмәс(лек) тизлек белән — молниено́сно, мгнове́нно; с молниено́сной быстрото́й
күз йомдыру — обмишу́лить
күз йомып алу — вздремну́ть, прикорну́ть
күз йомып йөрү (тору) — смотре́ть сквозь па́льцы (до поры до времени)
күз йомып калу — проморга́ть, прозева́ть
күз йомып та табу — находи́ть (найти́) с закры́тыми глаза́ми (т. е. хорошо знать местонахождение кого, чего-л.)
күз йөгертү (йөгертеп чыгу) — просмотре́ть бе́гло (пове́рхностно), пробежа́ть глаза́ми
күз (кабагы) тарту — подёргивание ве́ка (по суеверию: к радости или к неприятности)
күз камашу — см. күз чагылу
күз карасы кебек асрау — бере́чь, леле́ять, носи́ть на рука́х (кого-л.)
күз карасы кебек (күз карасыдай) саклау — бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за (кого-л., что-л.); леле́ять, пе́стовать (кого-л.)
күз карашка — на вид, вне́шне
күз качыру — скрыва́ться, не пока́зываться
күз күргән якка — куда́ глаза́ глядя́т; на все четы́ре сто́роны
күз күреме җирдә, күз күремендә — ско́лько досту́пно гла́зу
күз күреме җиткән кадәр — в преде́лах обозрева́емости (досяга́емости)
күз күреме җитмәслек — необозри́мый, необъя́тный
күз күрер (әле) — ви́дно бу́дет, посмо́трим
күз күрмәгән — незнако́мый, неизве́стный
күз күрмәгән, колак ишетмәгән — неви́данный, неслы́ханный (доселе)
күз күрмәс, колак ишетмәслек (җир) — далёкий, да́льний ( край)
күз кысышу — переми́гиваться, подмигну́ть друг дру́гу
күз(ләр) мәңгегә йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз нуры түгү — о напряжённой работе, связанной со зрением
күз очы белән, күз очтан — см. күз кырые белән генә
күз салгалау — посма́тривать, погля́дывать
күз сирпү (сирпеп алу) — метну́ть взгляд (из-под брове́й); бро́сить бы́стрый взгляд
күз суын түгү — см. күз яше түгү
күз(ләр) сүнү — поту́хнуть, потускне́ть, поблёкнуть ( о глазах)
күз терәге — опо́ра, наде́жда (чья-л.) (единственный человек, на которого вся надежда)
күз терәп — с наде́ждой
күз тимәсен (тия күрмәсен) — как бы не сгла́зить
күз томалау — надева́ть шо́ры на глаза́; отводи́ть глаз
күз төшерү — броса́ть (бро́сить, кида́ть/ки́нуть) взгляд (на кого, что-л.)
күз тышта калу — (букв. оста́вить глаза́ на у́лице) не ви́деть помеще́ние пока́ глаза́ не привы́кнут
күз уйнату — стро́ить гла́зки
күз уңында тоту — см. күздә тоту 1)
күз үлчәме (үлчәве) — глазоме́р
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд; күз җитмәслек необозри́мый, неогля́дный
күз чамасы белән — на глазо́к, на глазоме́р
күз(ләр) чекерәю — см. күз акаю
күз(ләр) чуарлана — в глаза́х ряби́т
күз чыга язу — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́
күз чыгу — осле́пнуть, лиши́ться глаз
күз яздырып — скры́тно; та́йно
күз яктысында — пока́ ви́дно, пока́ не стемне́ло; за́светло
күз яше (яшьләре) белән — в слеза́х (просить, умолять)
күз яше (яшьләре) төшәчәк (тотачак) — отолью́тся (чьи-л.) слёзы (слёзки) (кому-л.)
күз яше кою — утопа́ть в слеза́х
күз яшенә буылу (тыгылу, төелү) — глота́ть слёзы
күз яшьләренә ирек бирү — дать во́лю слеза́м, лить слёзы в три ручья́
күзгә алырлык — заслу́живающий внима́ния
күзгә бәрелү (ташлану) — броса́ться (кида́ться) в глаза́
күзгә бәреп (бәрелеп) тору — бить в глаза́, ре́зать глаза́ (глаз)
күзгә ике булып күренү — двои́ться в глаза́х
күзгә йокы кермәү — не сомкну́ть глаз
күзгә карап көлү — смея́ться в глаза́ (издеваться, оскорблять)
күзгә карап җан сату — врать как си́вый ме́рин
күзгә керерлек (керердәй) булып — при́стально (смотреть на кого-л.)
күзгә кереп бару (керергә тору, керәм дип тору) — лезть на глаза́ (привлекать к себе чьё-л. внимание)
күзгә керү — лезть в глаза́ ( стараться быть замеченным)
күзгә көл сибү — пуска́ть/пусти́ть (кому-л.) пыль в глаза́
күзгә көя булу — см. күз көеге булу
күзгә күзне куеп — с гла́зу на глаз
күзгә күренеп — (пря́мо) на глаза́х, заме́тным о́бразом
күзгә күренеп калу (китү) — показа́ться (появи́ться) в по́ле зре́ния; промелькну́ть
күзгә (дә) күренмәү — не пока́зываться на глаза́; не пока́зывать и но́са
күзгә терәү (сугу) — одура́чить, оста́вить в тру́дном положе́нии
күзгә төртелү (бәрелү, бәрелеп тору) — броса́ться в глаза́; коло́ть глаза́, мозо́лить глаза́
күзгә төтен җибәрү — пусти́ть в глаза́ пыль (дым)
күзгә төшкән чүп (ак) кебек — как бельмо́ на глазу́
күзгә эләрлек — досто́йный внима́ния
күзгә яшь тыгылу — слёзы подступи́ли к го́рлу
күздә тотылу — име́ться в виду́
күздә ут уйнау (кабыну, яну), күзләре ут уйнау — глаза́ разгоре́лись; глаза́ искря́тся
күздә чүп булып тору — мозо́лить глаза́ (кому-л.) прост.
күздән очкыннар чәчү — сверка́ть/сверкну́ть (мета́ть мо́лнии) глаза́ми (на кого-л.)
күздән пәрдә ачылган кебек булу — сло́вно (то́чно) пелена́ с глаз спа́ла
күздән югалту — потеря́ть из ви́ду
күздән югалу (юк булу) — уйти́ (вы́пасть, исче́знуть) из по́ля зре́ния
күзе атылып чыгарга тора — глаза́ на лоб вы́лезли, глаза́ вы́лезли из орби́т
күз(ләр)е дә йөз(ләр)е — на глаза́х; см. тж. күз алды
күзе очлы — ос́трый на глаз (глаза́)
күз(ләре)е тоз булу — ждать не дожда́ться, прогляде́ть (вы́смотреть) все глаза́
күзе туймас (кеше) — ненасы́тный, жа́дный, а́лчный (человек)
күзе тую — насы́титься (чем-л.); удовлетвори́ться
күзе чыккан — быва́лый, о́пытный (в каком-л. деле); вида́вший ви́ды
күзләре чыксын! — чтоб его́ глаза́ ло́пнули! чтоб ему́ бы́ло пу́сто!
күз(ләр)е әйтеп тора — по глаза́м ви́дно
күзе җете — хорошо́ ви́дит, зре́ние хоро́шее
күз(ләр)ем күрмәсен иде — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не гляде́ли)
күзем (чәчрәп) чыксын! — пусть глаза́ мои́ ло́пнут!
күземнән югал — прост. с глаз доло́й
күземә күренмә(гез) — вон отсю́да, с глаз доло́й
күзен алу — отвести́ взгляд, пря́тать глаза́
күз(ләр)ен зур итеп ачу — де́лать больши́е (кру́глые) глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми (на кого, что-л.)
күз(ләр)ен йомдыру — закры́ть глаза́ ( умирающему)
күз(ләр)ен мөлдерәтеп (тутырып) карау — смотре́ть сквозь слёзы (печа́льно)
күз(ләр)ен сөзеп карау — смотре́ть, посмотре́ть исподло́бья
күзен томалау — закры́ть глаза́ (кому-л.)
күзен чыгарганчы (әйтү) — сказа́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку в глаза́
күзен чыгару — вы́колоть глаз, вы́бить глаз, ослепи́ть
күзеннән агыза да тора — глаза́ на мо́кром ме́сте; глаза́ не просыха́ют
күзеннән ут уйнату (чәчү) — пронзи́ть жгу́чим взгля́дом
күзенә басу — угада́ть то́чно
күз(ләр)енә йотылу (текәлү) — при́стально смотре́ть в глаза́ (кому-л.); впе́риться глаза́ми
күзенә каратып тоту — приворожи́ть
күзенә керергә тырышу — добива́ться расположе́ния (кого-л.); стреми́ться понра́виться (кому-л.); лезть на глаза́ (кому-л.)
күзең чыкканмы (әллә)! — прост. осле́п, что ли!
күзләр мәңгегә (мәңгелеккә) йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз(не) алмау — не своди́ть (спуска́ть) глаз
күз(ләр)не ачык тоту, күзне ачып йөрү — быть осторо́жным (осмотри́тельным), внима́тельным; гляде́ть в о́ба
күз(ләр)не гарешкә терәп — упова́я на бо́га
күзне йомып — с закры́тыми глаза́ми; не размышля́я, недо́лго ду́мая
күз(не) йөртү (йөгертү) — оки́нуть взгля́дом, пробежа́ть глаза́ми
күз(ләр)не кан басу (кан алу) — налива́ться кро́вью ( о глазах); рассвирепе́ть
күз(ләр)не кая яшерергә белмәү — не знать, куда́ глаза́ дева́ть/деть
күзне күзгә текәп (төбәп, терәп) — впе́рившись глаза́ми друг в дру́га (разговаривать, стоять и т. п.)
күз(ләр)не чагырайту — вы́таращить глаза́
күз(ләр)не челәйтү (челәйтеп карау) — смотре́ть (наблюда́ть, глазе́ть прост.) вы́таращенными глаза́ми (вы́таращив глаза́)
күз(ләр)не челт-челт йому — хло́пать глаза́ми
күз(ләр)не шар итеп ачу — вы́таращить (вы́пучить) глаза́ (от удивления, изумления или испуга)
- күз акаю- күз алару
- күз алды
- күз алдында
- күз алдыннан китмәү
- күз аллары караңгылану
- күз ату
- күз ачкысыз
- күз ачтырмау
- күз дә ачтырмау
- күз ачылу
- күз бетү
- күз бетәшү
- күз буу
- күз буучы
- күз йому
- күз калмау
- күз көеге
- күз көеге булу
- күз күгәрү
- күзләр күгәрү
- күз күргән
- күз кызу
- күз кырые белән генә
- күз кырые белән карау
- күз кырые белән генә карау
- күз чите белән карау
- күз койрыгы белән карау
- күз маңгайга менү
- күзләр маңгайга менү
- күз нурым
- күз өстендә каш кебек
- күз өстендәге каштай
- күз салу
- күз ташлау
- күз тию
- күз тидерү
- күз тигезү
- күз тону
- күзләр тону
- күз тоткан
- күз тотып йөргән
- күз төшү
- күзләр уйнау
- күз ут булу
- күзләр ут булу
- күз үлчәме белән
- күз үлчәве белән
- күз җитү
- күз чагылу
- күзләр чагылу
- күз шар булу
- күзләр шар булу
- күзләр шардай булу
- күзләр шарланып китү
- күз эленү
- күз явын алу
- күз явын алып тору
- күз явын алырлык
- күз яше түгү
- күзгә ак-кара күренмәү
- күзгә карап
- күзгә күренү
- күзгә ташлану
- күзгә төрткесез караңгы
- күзгә чалыну
- күздә тоту
- күздән калу
- күздән кичерү
- күздән уздыру
- күздән үткәрү
- күздән төшерү
- күздән төшү
- күздән утлар күренү
- күзгә утлар күренү
- күздән ычкындырмау
- күздән югалтмау
- күздән яздырмау
- күздән язу
- күзе ачылмаган
- күзе ачык
- күзе тону
- күзләре тону
- күзе яшьле
- күзләре яшьле
- күзен бәйләү
- күзләрен бәйләү
- күзен тозландырып
- күзләрен тозландырып
- күзне тозландыру
- күзенең агын әйләндереп карау
- күзең тишелеп чыккыры
- күзне камаштыру
- күзләрне камаштыру
- күзне кыздыру
- күзне кызыктыру
- күзләрне кыздыру
- күзләрне кызыктыру
- күзне текәү
- күзне төбәү
- күзне уйнату
- күзләрне уйнату
- күзне чагылдыру
- күзләрне чагылдыру
- күзне чагылдырырлык
- күзләрне чагылдырырлык
- күз тоту
- күзгә бәреп әйтү
- күзгә төртеп әйтү -
3 старый
-ая; -ое1) карт2) иске3) иске4) иске5) иске6) иске7) борынгы, иске8) ( опытный) тәҗрибәле, күпне күргән, карт9) в знач. сущ. (старое с) искелек, иске, искеләр, элеккеләр, элеккегеләр•- старая песня
- старый и малый
- и старый и малый
- и стар и мал
- стар и млад
- и стар и млад
- Старый свет
- старый стиль
- старый холостяк
- по старой памяти
- человек старого закала
- люди старого закала -
4 кору
I неперех.1) засыха́ть/засо́хнуть, высыха́ть/вы́сохнуть, иссыха́ть/иссо́хнуть, со́хнуть || засыха́ние, высыха́ниесм. тж. кибүел коры килде: елгалар, күлләр корыды — год был засу́шливым - ре́ки, озёра вы́сохли
җир корый — земля́ со́хнет
2) отсыха́ть/отсо́хнуть, засыха́ть/засо́хнуть, ча́хнуть, зача́хнуть, вя́нуть, завя́нуть, увяда́ть/увя́нуть || засыха́ние, увяда́ние ( о растениях)урман корый — лес ча́хнет
алма ботагы корыган — ве́тка я́блони отсо́хла
үлән корыды — трава́ засо́хла (завя́ла, увя́ла)
3) перен. ссыха́ться/ссо́хнуться,ча́хнуть, зача́хнуть, худе́ть, похуде́ть, исхуда́ть, иссыха́ть/иссо́хнуть ( о человеке)4) перен. отсыха́ть/отсо́хнуть, отнима́ться/отня́ться ( о частях тела)кулым корый — рука́ отсыха́ет (отнима́ется)
телең корысын! — чтоб у тебя́ язы́к отсо́х!
5) перен.; разг. вымира́ть/вы́мереть, исчеза́ть/исче́знуть || вымира́ние (о племени, роде)нәселе белән кору — вы́мереть (исче́знуть) всем ро́дом
6) перен. переводи́ться/перевести́сь, иссяка́ть/исся́кнутьаның барлык байлыгы корыды инде — всё его́ бога́тство уже́ перевело́сь (исся́кло)
•- корып төшү II перех.1) стро́ить, постро́ить, сооружа́ть/сооруди́ть, воздвига́ть/воздви́гнуть, возводи́ть/возвести́ (мост, жилой дом, завод, плотину, электростанцию) || строи́тельство, сооруже́ние2) устра́ивать/устро́ить, устана́вливать/установи́ть, монти́ровать, смонти́ровать || устро́йство, устано́вка, монти́рованиетелефон кору — установи́ть телефо́н
станокны кору — монти́ровать стано́к
3) собира́ть/собра́ть ( из составных частей) || сбо́ркамашинаны кору — собра́ть маши́ну
сепараторны кору — собра́ть сепара́тор
4) заве́шивать/заве́сить, занаве́шивать/занаве́сить || заве́шивание, занаве́шиваниетәрәзәләрне кору — заве́сить о́кна
чаршау кору — заве́сить по́лог (занаве́ску)
5) раски́дывать/раски́нуть, разбива́ть/разби́ть, ста́вить/поста́вить (лагерь, палатку) || разби́вка6) витьоя кору — вить гнездо́
7) расставля́ть/расста́вить ( сети) || расставле́ниетозак кору — расста́вить силки́
8) стро́ить, постро́ить, создава́ть/созда́ть, созида́ть ( новое общество), учрежда́ть/учреди́ть (новый быт, государство, прочную семью) || строи́тельство, созда́ние, созида́ние9) организо́вывать/организова́ть, проводи́ть/провести́, устра́ивать/устро́ить (свадьбу, вечер, игры, банкет) || организа́ция, проведе́ниеәңгәмә кору — провести́ бесе́ду
10) ( мысленно) стро́ить, постро́ить, намеча́ть/наме́тить (план, прогнозы, гипотезы)фараз кору — стро́ить дога́дки
11) стро́ить, постро́ить, осно́вывать/основа́ть (на чём-л.) || построе́ние, основа́ниеәсәрнең сюжетын тарихи вакыйгаларга кору — постро́ить сюже́т произведе́ния на истори́ческих собы́тиях
тәҗрибәне төгәл исәпләүләргә кору — стро́ить о́пыты на то́чных вычисле́ниях
бөтен исәпне хәйләгә кору — осно́вывать все рассчёты на хи́трости
12) перен. стро́ить, постро́ить, устра́ивать/устро́ить, заводи́ть/завести́, плести́ (скандал, сплетни, козни)мәзәк кору — стро́ить шу́тки
интригалар кору — плести́ интри́ги
13) в знач. вспом. гл. в сочет. с некоторыми абстрактными сущ. выполняет функ. глагообразующих суффиксов -лаштыру, -лашу, -лануплан кору / планлаштыру — плани́ровать
гәп кору /гәпләшү — разгова́ривать, бесе́довать
киңәш кору / киңәшләшү — посове́товаться
хыял кору / хыяллану — мечта́ть
•- корып кую III перех.1) заряжа́ть/заряди́ть (пушку, фотоаппарат, огнетушитель, капкан) || заря́дкамылтык кору — заряди́ть винто́вку
2) физ. заряжа́ть/заряди́ть, подзаряжа́ть/подзаряди́ть (батарею, аккумулятор) || заря́дкарадионы кыска дулкынга кору — настро́ить ра́дио на коро́ткую волну́
•- кору тогы
- кору ып алу
- корып җибәрү -
5 күрсәтү
перех.1) пока́зывать/показа́тьяңа китап күрсәтү — показа́ть но́вую кни́гу
кунакка шәһәрне күрсәтү — пока́зывать го́род го́стю
йодрык күрсәтү — пока́зывать кула́к
2) ука́зывать/указа́ть || пока́з, показа́ние, указа́ниекимчелекләрне күрсәтү — указа́ть недоста́тки
юл күрсәтү — указа́ть доро́гу
3) в разн. знач. пока́зывать/показа́ть, демонстри́ровать, продемонстри́ровать (опыт, фильм, силы) || пока́з, демонстра́ция, демонстри́рованиекино күрсәтү — пока́зывать фильм
осталык күрсәтү — демонстри́ровать, продемонстри́ровать (опыт, фильм, силы)
ярышта яхшы нәтиҗә күрсәтү — показа́ть хоро́ший результа́т на соревнова́ниях
тәҗрибә күрсәтү — демонстри́ровать о́пыт
тамаша күрсәтү — дава́ть представле́ние
термометрның күрсәтүе — показа́ние термо́метра
авторларның күрсәтүенчә — как пока́зывают а́вторы
4) выка́зывать/вы́казать, проявля́ть || выка́зывание, проявле́ниебатырлык күрсәтү — проявля́ть герои́зм
игелек күрсәтү — выка́зывать благодея́ние
тыйнаклык күрсәтү — проявля́ть скро́мность
юмартлык күрсәтү — выка́зывать ще́дрость
5) представля́ть/предста́вить, предъявля́ть/предъяви́ть ( документы) || представле́ние, предъявле́ние6) ока́зывать/оказа́ть || оказа́ниеигътибар күрсәтү — ока́зывать внима́ние
каршылык күрсәтү — оказа́ть сопротивле́ние
кунакчыллык күрсәтү — оказа́ть гостеприи́мство
ярдәм күрсәтү — ока́зывать по́мощь, помога́ть
7) свиде́тельствовать, подтвержда́ть/подтверди́ть; сообща́ть/сообщи́ть8) выставля́ть/вы́ставить, выдвига́ть/вы́двинуть || выставле́ние, выдвиже́ниедепутатлыкка кандидат итеп күрсәтү — вы́двинуть кандида́том в депута́ты
9) юр. пока́зывать/показа́ть (на кого-л.) || показа́ниешаһит гаепләнүчегә күрсәтте — свиде́тель показа́л на обвиня́емого
10) науч. изобража́ть, представля́ть, выража́ть (чем-л.) || изображе́ние, представле́ниеграфик рәвештә күрсәтү — изобража́ть, демонстри́ровать графи́чески
11) дока́зывать/доказа́ть (чем-л.)эш белән күрсәтү — доказа́ть делом
12) перен.; разг. показа́ть, проучи́тьалдашуның ничек икәнен күрсәтермен әле — я тебе́ ещё покажу́, что зна́чит обма́нывать
13) с некоторыми сущ. образует сочет. со значением действия в соответствии со смыслом сущ.файда күрсәтү — приноси́ть по́льзу
җәфа күрсәтү — причиня́ть муче́ния, му́чить
тынычлык күрсәтмәү — не дава́ть поко́я
14) в знач. вспом. гл. обозначает законченность, исчерпанность действияукып күрсәтү — прочита́ть
уйнап күрсәтү — сыгра́ть ( на баяне)
санап күрсәтү — сосчита́ть
сөйләп күрсәтү — рассказа́ть
•- күрсәтеп бетерү
- күрсәтеп бирү
- күрсәтеп тору
- күрсәтеп чыгу
- күрсәтү алмашлыклары -
6 гомумиләштерү
перех.1) обобща́ть/обобщи́ть || обобще́ниеалдынгылар тәҗрибәсен гомумиләштерү — обобщи́ть о́пыт передовико́в
табигать белеменең яңа ачылышларын материалистик гомумиләштерү — материалисти́ческое обобще́ние откры́тий естествозна́ния
2) обобща́ть/обобщи́ть, подыто́живать/подыто́жить, подвести́ ито́г; сумми́ровать; резюми́ровать || обобще́ние, подыто́живание, сумми́рованиесөйләнгәннәрне гомумиләштереп әйткәндә — подыто́живая (резюми́руя) ска́занное
күзәтү нәтиҗәләрен гомумиләштерү — обобщи́ть (подыто́жить) результа́ты наблюде́ния
докладның гомумиләштергән өлеше — резюми́рующая часть докла́да
3) обобществля́ть/обобществи́ть || обобществле́ниеавыл хуҗалыгы инвентарьларын гомумиләштерү — обобществи́ть сельскохозя́йственный инвента́рь
крестьян хуҗалыкларын гомумиләштерү — обобществи́ть крестья́нские хозя́йства
4) лит.; иск. типизи́ровать || типизи́рование; типиза́циячынбарлыкны образларда гомумиләштереп бирү — типизи́ровать действи́тельность в о́бразах
шигъри әсәрләрдә гомумиләштерү алымы — приёмы типиза́ции в поэ́зии
-
7 үзләштерү
перех.1) присва́ивать/присво́ить, завладева́ть/завладе́ть ( чужим имуществом) || присвое́ниекеше хезмәтен үзләштерү — присво́ить чужо́й труд
2) усва́ивать/усво́ить ( что) осва́ивать/осво́ить, овладева́ть/овладе́ть ( чем) заи́мствовать, позаи́мствовать, перенима́ть/переня́ть || усвое́ние, овладе́ние, заи́мствованиеяңа йоланы үзләштерү — усво́ить но́вый обы́чай
теманы яхшы үзләштерү — хорошо́ осво́ить те́му
файдалы тәҗрибәне үзләштерү — переня́ть поле́зный о́пыт
белемнәрне үзләштерү — овладе́ть зна́ниями
3) осва́ивать/осво́ить, овладева́ть/овладе́ть чем-л. || освое́ние, овладе́ниеяңа производствоны үзләштерү — осво́ить но́вое произво́дство
яңа һөнәр үзләштерү — осво́ить но́вое ремесло́
4) усва́ивать/усво́ить, перева́ривать/перевари́ть || усвое́ние, перева́риваниеазыкны үзләштерү — усво́ить пи́щу
-
8 элекке
прил.1) пре́жний, бы́вший, ста́рый, было́йэлекке мөнәсәбәтләрне торгызу — восстанови́ть пре́жние отноше́ния
элекке танышлар — ста́рые (бы́вшие) знако́мые
авылның элекке даны — была́я сла́ва дере́вни
элекке заманнарда — в пре́жние времена́, в старину́
элекке эш урынына кайту — верну́ться на пре́жнее ме́сто рабо́ты
2) про́шлый, предыду́щийэлекке очрашуларда — в предыду́щие встре́чи
элекке еллардагы тәҗрибәдән чыгып — исходя́ из о́пыта про́шлых лет
3) нача́льный, первонача́льный, исхо́дный, пре́жнийэлекке хәленә кайту — верну́ться к исхо́дному (пре́жнему) состоя́нию
4) диал. позапро́шлыйэлекке атнада — в позапро́шлую неде́лю
элекке төнне — в позапро́шлую ночь
элекке ел — позапро́шлый год, в позапро́шлом году́
5) в знач. сущ.; притяж. и косв. ф. пре́жнее, про́шлое, было́еэлеккесе онытылган инде — пре́жнее уже́ забы́то; было́е мо́хом поросло́
элеккегә караганда — по сравне́нию с про́шлым
элеккедән калган гадәтләр — обы́чаи про́шлого
6)а) в знач. послелога в сочет. с сущ., обозначающим время в исх. п. поза-;үткән кыштан; элекке кышны — позапро́шлую зи́му
б) в сочет. с именами в исх. п. до, до-моннан элекке вакыйгалар — собы́тия, происходи́вшие (случи́вшиеся) до э́того
сугыштан элекке елларда — в довое́нные го́ды
-
9 выделить
сов.1) ( кого-что) бүлеп (аерып) алу, бүлеп (аерып) чыгару, бүлеп (аерып) бирү; бүлү, аеру2) ( что) күрсәтү, билгеләү, күрсәтеп бирү, аеру, аерып күрсәтү3) ( что) (отдать во владение часть) бүлеп бирү, бүлү4) ( кого-что) (имущественно отделить) башка чыгару, аерып чыгару5) ( что), спец. чыгару, аерып алу, аерып чыгару; бүлеп чыгару -
10 обменяться
-
11 физический
-ая; -ое1) физик, физика...ы2) физик, мускул көче белән эшләнә торган3) физик, җенси•- физическая химия
См. также в других словарях:
практика — 1. филос. Кешеләрнең җәмгыять яшәеше өчен кирәкле шартлар тудыруга юнәлтелгән барлык эшчәнлеге 2. Фикерләрне, нәтиҗәләрне тормышка ашыру һәм сынау җирлеге буларак тормыш, чынбарлык 3. Белемнәрне, күнегүләрне эштә куллану. Уку укыту процессының… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чорний — а, е. 1) Кольору сажі, вугілля, найтемніший; прот. білий. || В одязі такого кольору. || Який має шерсть, пір я такого кольору. || нар. поет. Уживається як постійний епітет до деяких назв. || у знач. ім. чо/рне, ного, с., розм. Одяг, плаття такого … Український тлумачний словник
практик — I. и. 1. Үз белгечлеге буенча зур тәҗрибәсе булган, шул өлкәдә күп эшләп махсус белем туплаган кеше; киресе: теоретик 2. күч. Эшнең практик ягын күзәтә, эшнең файдасы булуга игътибар итә торган кеше. II. ПРАКТИК – с. 1. Практика белән бәйләнешле… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
малай — 1. Яңа туган яки кече яшьтәге, яшүсмер ир бала. Ата анага мөнәсәбәттә: ул, ир бала 2. Гомумән сөйләүчедән яшьрәк булган ир кеше. Дәрәҗә яки тәҗрибәсе белән түбән яки җитди булмаган кеше тур. 3. иск. Хезмәтче. Өйрәнчек 4. Бер береңә (шул исәптән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
метафизика — 1. Диалектикага капма каршы буларак, күренешләрне бер берсенә бәйсез, каршылыксыз, үсеш үзгәрешсез, хәрәкәтсез дип карый торган танып белү методы 2. Идеалистик философиядә: философиянең тәҗрибә ителә алмый торган (алла, рух, ихтыяр иреге һ. б.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
позитивизм — Идеалистик философиядә: объектив чынбарлыкны һәм әйберләрнең асылын танып белүне кире кага, тәҗрибәне субъектив сиземләүләр, күзаллаулар җыелмасы гына дип карый, фәннең күренешләрне, фактларны аңлата алу мөмкинлеген кире кага торган юнәлеш … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
яшел — с. 1. Спектрда төп төсләрнең берсе – Зәңгәр белән сары арасындагы төс; үлән, үсемлек, яфрак төсе 2. Үлән үскән, яшеллек каплаган яшел болын 3. Үләннән, яфрактан торган яшел азык. Ашарга яраклы үләннәрнең (кузгалак, кычыткан һ. б. ш.) яфрагыннан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
беренче — 1. Тәртип саны: бер. рәв. Барысынан да алдарак, башта 2. Санап үтелгәннән соң башкалардан алда аталаган кешене, әйберне һ. б. ш. күрсәтү өчен кулланыла 3. Башлангыч, башлангыч чордагы. Берәрсенең нин. б. башлангыч эше, тәҗрибәсе, уңышы турында.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сай — I. 1. Тирән түгел 2. Әз яки кимчелекле (акыл, хәтер, белем, тәҗрибә һ. б. ш. тур.) 3. Тирән түгел урын (суда) 4. диал. Тугай, үзәнлек, болын култыгы. II. САЙ – Чабатада: башны кайтарып (үреп) бетергәннән соң колаксага кадәр салынган юкәләрнең… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ярашу — 1. Өйрәнеп, тәҗрибә туплап, үзләшеп, яраклашып китү тормышка ярашу 2. Туры килү, ярау; үзара бәйләнеш, гармония булу 3. лингв. Җөмлә, сүз тезмәсе составындагы ияртүче сүз таләбе буенча иярүче сүзнең яисә үзара бер беренә иярешкән сүзләрнең бер үк … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
жирувати — у/ю, у/єш, недок. 1) Поводитися несерйозно, пустувати, бавитися з ким небудь. || розм. Кокетувати з ким небудь, залицятися до когось. 2) розм. Дозволяти собі надмірне задоволення яких небудь потреб, бажань. 3) мисл. Добувати їжу, пустуючи та… … Український тлумачний словник
